Cũng khá lâu rồi tôi mới có dịp đi về miền Tây bằng xe hơi. Từ Sài Gòn, băng qua Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang, và cuối cùng là Kiên Giang. Con đường chỉ có 265 km, nhưng tốn đến 6 tiếng rưỡi đồng hồ. Tôi cố gắng nhớ lại những nơi hay những khoảnh khắc đẹp mình đã đi qua trong thời gian ngắn đó.
Ngày nay, từ Sài Gòn về Rạch Giá có thể đi bằng xe hoặc bằng máy bay. Trước đây, vì tiện lợi, tôi thường đi máy bay về Rạch Giá. Chỉ chưa đầy 35 phút, tôi có thể "bay" từ Sài Gòn về Rạch Giá bằng loại máy bay ATR (cánh quạt). Vui nhất là sau khi lên máy bay, thắt giây beo, uống một li nước lạnh, thì vài phút sau phi công trưởng báo cho biết là ... sắp hạ cánh. Mỗi ngày chỉ có một chuyến bay từ Sài Gòn về Rạch Giá. Chuyến bay khởi hành lúc 6:30 AM, tức là tôi phải dậy từ 4:00 AM để chuẩn bị ra phi trường và làm thủ tục check-in. Có lẽ vì đi quá sớm như thế nên các chuyến bay thường không đông khách. Từ Rạch Giá đi Sài Gòn thì hình như cũng chỉ 1 chuyến bay. Phần lớn những người bay là quan chức đi công tác hay những người giàu có. Người nghèo thường chọn đi bằng xe khách, chỉ tốn độ 100 ngàn đồng, trong khi đó máy bay giá vé 1 chiều là gần 900 ngàn đồng. Ấy vậy mà Rạch Giá phải "nuôi" một phi trường với đầy đủ ban bệ, nhân viên. Tôi đoán chắc là phi trường này không thể nào có lời được.
Đi máy bay, như tôi vừa mô tả, là rất nhanh, nhưng không hứng thú gì cả, vì chẳng nhìn thấy gì (ngoài trời xanh). Đó là chưa nói tốn tiền khá nhiều. Do đó, lần này vì kết hợp chuyện công tác và chuyện nghỉ hè, nên tôi quyết định đi xe hơi. Trường có nhã ý cho tôi đi xe của trường, thay vì mướn xe riêng. Tôi thấy đây là cơ hội quá hay để khám phá lại những con đường mình đã đi qua trước đây, và cũng là dịp để mình ghi lại vài cảm nhận và chia sẻ cùng bạn bè.
Xa lộ gập ghềnh
Ngày Chủ Nhật. Anh tài xế và tôi khởi hành từ lúc 8 giờ sáng trên một chiếc Ford 4Wheel, rất tiện lợi cho đường xa. Anh tài xế của trường là người rất am hiểu con đường từ Sài Gòn về miền Tây, vì anh từng lái các đoàn công tác của trường về Cà Mau (nơi có chi nhánh của trường) trước đây. Còn đối với tôi thì con đường này như là một hành trình về quá khứ, nên tôi rất hào hứng chuẩn bị cho chuyến đi, nhất là chuẩn bị trải nghiệm con lộ gọi là "cao tốc" từ Sài Gòn đi Trung Lương.
Tôi phải nói ngay là trải nghiệm của tôi chẳng có gì hay ho cả. Ngay từ con đường dẫn vào đường cao tốc đã hứa hẹn một sự bất trắc. Con đường dẫn vào đường cao tốc vừa hẹp, vừa gập ghềnh, đầy xe gắn máy, nếu lái không cẩn thận rất dễ xảy ra tai nạn. Khi đã lên đường cao tốc thì tình hình khá hơn, hai lằn xe gần đạt chuẩn quốc tế, xe gắn máy không còn chung đường với xe hơi nữa, nên tài xế có thể tăng tốc độ. Nhưng tôi chú ý thấy tốc độ cũng chỉ khoảng 70-90 km/h, ít khi nào vượt qua con số 100 km/h như bên Tây. Lí do là chất lượng của con đường cao tốc này không tốt như chúng ta tưởng. Dọc đường, tôi chú ý thấy có khá nhiều ổ gà rất nguy hiểm. Điều đáng nói là chẳng có biển hiệu gì cảnh báo ổ gà! Mang tiếng là đường cao tốc, nhưng đường thì cũng thẳng băng và trơn tru như ở bên Mĩ. Thật vậy, con đường cao tốc Sài Gòn - Trung Lương có nhiều chỗ như là gợn sóng, nhấp nhô. Do đó, tài xế phải quen đường, biết chỗ nào có thể chạy nhanh, và chỗ nào phải giảm tốc độ (dù chẳng có một bảng hiệu nào trên xa lộ cảnh báo tình trạng đường xấu cả). Phải nói rằng các tài xế Việt Nam rất mẫn cảm và mẩn cán để xử lí tình huống. Những người từng lái xe ở nước ngoài không thể nào có đủ can đảm để lái xe trên con đường cao tốc này.
Có đi qua con đường cao tốc Sài Gon - Trung Lương, hay tất cả các con lộ chính của VN, tôi mới phát hiện một điều là nhà cầm quyền xem mạng sống con người rất rẻ. Ở nước ngoài, sự an toàn của người đi xe là một ưu tiên số 1, và không bao giờ là chuyện đùa. Trên các con đường, bất kể là đường lộ cấp nào, chỉ cần có một ổ gà là sẽ có bảng hiệu cảnh báo để người lái xe phòng tránh. Những chỗ nào không thể chạy nhanh, cũng có những biểu hiệu cảnh báo trước đó. Tôi thích nhất và phục nhất là các biển hiệu trên các xa lộ bên Mĩ, vì những thông tin được trình bày rất cụ thể, có khi chi tiết, và đủ thời gian để người lái xe chuẩn bị. Các biển chỉ đường của Úc thì thua Mĩ cả chục năm ánh sáng. Còn ở VN, biển chỉ đường và cảnh báo sự cố là một sự xa xỉ. Những biển chỉ đường thì rất khó đọc vì chữ nhỏ, có khi bị che khuất bởi lá cây, có khi quá chi tiết nên không đủ thì giờ để đọc, có khi quá gần để tài xế đến nơi thì đã quá muộn. Do đó, tôi thấy rất nhiều biển chỉ đường bên VN là vô dụng. Còn đi trên xa lộ thì không hề có những biển hiệu cảnh báo về những đoạn đường nguy hiểm (như có ổ gà hay gợn sóng). Ngay cả những chỗ có công nhân làm đường, mà biển cảnh báo chỉ xuất hiện chưa đầy 100 mét -- vô cùng nguy hiểm. Bởi vậy, tôi nghĩ chính quyền bên VN quá xem thường mạng sống của người dân, nên họ có vẻ thờ ơ trước những hiểm nguy trên xa lộ như thế.
Xe chạy một lúc thì đến trạm thu phí Chợ Đệm. Ở Việt Nam, tất cả các đường cao tốc đều được xây dựng với vốn vay từ nước ngoài (ODA), nên Nhà nước phải dựng lên các trạm thu phí. Tôi không nhớ phí đường xe là bao nhiêu, nhưng hình như chỉ độ 50 ngàn đồng (tức khoảng 2.5 USD). Tuy số tiền này không lớn so với Úc, nhưng vì có nhiều trạm thu phí (và thu đủ thứ phí!) nên tôi nghĩ nó là một gánh nặng cho các tài xế ở Việt Nam.
Đất nước của khẩu hiệu
Đường về miền Tây có nhiều khẩu hiệu màu đỏ choét. Có lẽ vì gần ngày 2/9 nên người ta treo cờ đỏ và biểu ngữ đỏ khắp nơi. Tôi không ưa kiểu tuyên truyền nhồi ép này, vì nó vừa thô kệch, vừa vô văn hoá. Thử tưởng tượng một con đường đẹp, hai bên là những cây lá xanh tươi, đột nhiên xuất hiện một hàng cờ quạt màu đỏ, làm cho quang cảnh mất vui vì màu đỏ pha trộn với màu xanh là rất vô duyên. Nhưng có lẽ đó chỉ là suy nghĩ của tôi, chứ đa số người dân chẳng ai quan tâm, chẳng ai đọc khẩu hiệu và nghĩ gì. Ai cũng bận bịu lo toan cho cuộc sống còn quá vất vả, thì thì giờ đâu mà suy nghĩ chuyện khẩu hiệu.
Hôm đến Cần Thơ, và đi ngang qua cái cổng hoành tráng vào bến tàu cũ có hai câu hết sức ấn tượng. Phía vào cổng là câu "Thành phố Cần Thơ quyết tâm thực hiện 'nếp sống văn hoá – văn minh đô thị'." Phía sau của cổng là dòng chữ "Xây dựng người Cần Thơ 'trí tuệ - năng động – nhân ái – hào hiệp – thanh lịch'."
Tôi ghi lại y chang, kể cả dấu ngoặc kép. Chẳng hiểu sao hai câu này, cùng cái ngoặc kép, nó cứ ám ảnh tôi hoài, nên khi về đến khách sạn là phải vội ghi lại vài dòng để gọi là Nhật kí Cần Thơ. Tại sao phải để mấy chữ "nếp sống văn hoá – văn minh đô thị" trong ngoặc kép? Chẳng lẽ đó là danh từ riêng, hay là ông bà nào sở hữu câu nói đó, hay là nói vậy mà không phải vậy, hay là một cách mỉa mai. Nghĩ hoài không ra cái sự vô lí trong cách dùng ngoặc kép. Đành phải tạm kết luận là dốt chữ.
Tại sao là "xây dựng người Cần Thơ"? Người ta nói xây dựng nhà cửa, cầu đường, chứ có ai nói xây dựng con người bao giờ? Nói xây dựng con người là vô hình chung xem con người là thứ vô tri vô giác, và các cơ phận của con người (kể cả tinh thần) là vật liệu xây dựng, có thể gọt, đẽo, mài, dũa, gắn, nối. Cách nói "Xây dựng con người" quả thật là một cách nói trịch thượng và phi nhân bản. Chỉ có người điên mới nghĩ đến chuyện xây dựng con người.
Còn mục tiêu "trí tuệ - năng động – nhân ái – hào hiệp – thanh lịch" (lại trong ngoặc kép) càng trịch thượng hơn. Tôi nghĩ câu này làm cho khách gián tiếp hiểu rằng người viết ra khẩu hiệu đó nhận định rằng hiện nay người Cần Thơ là thiểu năng trí tuệ, lười biếng, ác ôn, nhỏ nhen, và vô văn hoá! Kẻ nào soạn ra khẩu hiệu này chắc không phải là người Cần Thơ. Chưa thấy ai mà hỗn hào và mất dạy với dân Cần Thơ như thế.
Chẳng biết bao giờ VN mới hội nhập quốc tế và tỏ ra văn minh bằng cách dẹp bỏ cách tuyên truyền thô bỉ như thế này.
Nghĩ về một biểu ngữ: cách làm giáo dục lạ đời
Trên đường từ Rạch Giá về quê, tôi chú ý đến một cái pano trước cổng trường tiểu học gần Minh Lương mà tôi xem là lạ, vì nó nói lên kiểu làm giáo dục bằng tuyên truyền. Đó là tấm biển chữ đỏ trên nền xanh, đọc là "Học để hoàn thiện bản thân", và phía dưới dòng chữ là "Hãy động viên con em đến lớp". Chỉ cần nhìn qua dòng chữ đó người ta cũng có thể đoán được ở vùng này đang có tình trạng học trò bỏ trường.
Cái dòng chữ "học để hoàn thiện bản thân", công bằng mà nói chẳng có gì sai, nhưng tôi vẫn thấy hình như nó không hợp cảnh. Đối với học trò tiểu học thì cái khái niệm hoàn thiện bản thân là cái gì đó xa lạ, làm sao các em có thể hiểu được. Thật ra, ngay cả bậc cha mẹ ở vùng quê này chưa chắc đã hiểu khái niệm trừu tượng đó. Tôi thậm chí còn nghĩ rằng người viết khẩu hiệu đó chưa chắc hiểu họ muốn nói gì và chuyển tải thông điệp gì. Tại sao họ không nghĩ đến một thông điệp hay một câu văn nào cho thật dễ hiểu, dễ đi vào lòng người nông dân, mà lại chọn cái câu trừu tượng như thế. Thật ra, nếu suy nghĩ cho kĩ thì câu đó chẳng chuyển tải một thông tin gì cả.
Chỉ cần nói chuyện với vài phụ huynh ở vùng quê là tôi có thể biết được tình trạng học trò bỏ học và hiểu thêm tại sao bỏ học. Tôi không có con số cụ thể về số học trò bỏ trường, nhưng chỉ đếm qua một số gia đình chung quanh nhà tôi, thì ước tính có thể lên đến 10%, đặc biệt là ở người Khmer và những gia đình nghèo khó. Có em học đã đến lớp 5 rồi, học đàng hoàng, mà gia đình đành phải rút về làm ruộng. Có gia đình thì dùng chiến lược ưu tiên, và tiêu chuẩn ưu tiên là dựa vào trai hay gái, hoặc khả năng học hành. Đứa nào học giỏi thì được cho học tiếp, đứa nào học dở thì rút về nhà giúp việc. Tình trạng này chắc chắn sẽ tạo ra một sự bất ổn trong xã hội trong tương lai.
Không chỉ học sinh tiểu học, mà ngay cả đại học cũng có người bỏ học, tuy con số thấp hơn. Có một trường hợp thú vị: một em gốc Khmer học giỏi, thi đậu vào 3 trường đại học (2 đại học ở Sài Gòn và 1 ở ĐH Cần Thơ), nhưng cuối cùng thì giấc mơ đại học cũng đành phải bỏ. Ba má em ấy lí giải rằng: học để làm gì, nhìn quanh số sinh viên tốt nghiệp đại học thất nghiệp tùm lum cả, mà ngay cả xin được việc thì cũng cần đến 500 triệu đồng đút lót thì làm sao nhà có khả năng lo nổi. Tôi kinh ngạc về con số 500 triệu đồng (tức là 25000 đôla), nên phải hỏi lại cho chắc ăn, thì bà con đều khẳng định đó là con số tiêu biểu, có trường hợp thấp hơn nhưng cũng có trường hợp cao hơn. Tình trạng mua chức đâu phải chỉ ở ngoài Bắc, mà đang lan về nông thôn miền Tây rồi đấy.
Tại sao bỏ học? Tôi chỉ cần trò chuyện với một số bà con chòm xóm là có thể biết được nguyên nhân, và một trong những nguyên nhân chính là … nghèo. Nghèo vì thiếu tiền để đóng học phí, để đóng vào hàng tá quĩ mà cái hệ thống giáo dục này nó nghĩ ra để móc túi người dân. Một em học trò lớp 2 phải đóng cho nhà trường khoảng 1.2 triệu đồng mỗi năm, số tiền này kể cả bảo hiểm (chẳng biết bảo hiểm gì). Thật ra, tiền bảo hiểm còn cao hơn cả tiền học phí. Đó là chưa kể tiền đóng góp vào những quĩ của trường, và thường là đóng hàng tuần hoặc hàng tháng. Tuy tiền đóng cho quĩ không nhiều, nhưng cộng nhiều quĩ lại cũng lên đến con số khoảng 500 ngàn đồng mỗi năm. Rồi đến lớp cao hơn, mỗi em học sinh phải đóng tiền "phụ đạo" khoảng 300 ngàn mỗi 3 tháng (vị chi là 1.2 triệu mỗi năm). Như vậy, một em học sinh phải "cúng" cho nhà trường (hay Nhà nước) tối thiểu 1.7 triệu đồng, nếu cỡ lớp 5 trở đi thì mỗi năm phải tốn ~3 triệu đồng. Nếu gia đình có 2 con, thì con số có thể lên đến 3.5 triệu đồng (tối thiểu).
Như tôi từng nói trước đây, con số vài triệu đồng đối với người thành thị thì có lẽ không nhiều, nhưng ở vùng quê thì là cả một gia tài. Đại đa số người dân miệt quê làm ruộng, mà cũng không nhiều nhu trước 1975. Thời VNCH, mỗi gia đình có thể có tối thiểu 10 công đất, thì nay con số đó chỉ 5 công, giảm phân nửa. Làm ruộng ngày nay là một cuộc đấu tranh sinh tồn với thiên nhiên. Đủ thứ đe doạ trực chờ người nông dân, từ nước phèn (ngập mặn), đến sâu rầy, tất cả đều có khả năng làm cho một vụ mùa mất trắng. Một số thiên tai là do chính các quan chức du nhập từ nước ngoài, đặc biệt là Tàu cộng, vào (ví dụ như ốc bưu vàng). Để chống trả, người dân phải dùng đến thuốc hoá học đắt tiền. Để dùng thuốc hoá học thì phải vay tiền từ ngân hàng. Đến mùa làm xong ra hạt lúa thì bị bọn gian thương chèn ép giá cả. Bọn gian thương lớn nhất, dã man nhất, vô cảm nhất, và đáng phỉ nhổ nhất chẳng ai khác hơn là Vinafood! Đây là tập đoàn của Nhà nước, cái tên này đã từng được Gs Võ Tòng Xuân và báo chí vạch mặt là bọn làm cho nông dân nghèo. Cho dù có bán được lúa cho chúng, thì sau khi bán là bị ngân hàng đến đòi nợ. Trả nợ xong xuôi đâu đó cả gia đình có thể chỉ còn dư độ 5-10 triệu đồng. Rồi lại vay nợ để làm vụ kế tiếp, để rồi cái chu kì nợ - chèn ép – trả nợ - nghèo lại tiếp tục.
Thử hỏi một người nông dân dành dụm được số tiền 5-10 triệu đồng làm sao có khả năng lo chuyện học hành cho con cái. Đó chính là lí do tại sao nhiều em học trò ở nông thôn bỏ học. Học sinh ở nông thôn bỏ học đâu phải vì họ không muốn "hoàn thiện bản thân", mà vì họ không có tiền để đóng cho nhà trường. Có trớ trêu không khi một nhà nước nhân danh "xã hội chủ nghĩa" mà học trò phải đóng tiền học phí còn (tương đối) cao hơn cả ở những nước tư bản mà có thời nhà nước này cho rằng họ ác ôn và bóc lột. Viết đến đây làm tôi nhớ đến một bài viết trong cuốn "Báo Tuổi Trẻ đã viết" (mới xuất bản năm nay nhân kỉ niệm 40 năm thành lập báo), trong đó ông cận vệ chủ tịch Hồ Chí Minh (nay là thiếu tướng) viết về một chuyến đi thăm một người nghèo ở Hà Nội, và ông HCM thốt lên ".. Người nghèo còn nhiều. Một đảng cầm quyền mà để người dân mình nghèo hết còn chỗ để nghèo thì đó là lỗi của đảng với nhân dân …", rồi ông giảng thêm: "Làm cách mạng là phải lo cái ăn, cái ở và sức khoẻ của dân." Câu này ổng nói đã 45 năm trước, nhưng xem ra cho đến nay vẫn chưa thành hiện thực.
Làm sao thành hiện thực khi mà ngay cả làm giáo dục dựa vào tuyên truyền. Thật ra, cái gì ở VN cũng làm theo phong trào và tuyên truyền. Tai nạn giao thông tăng? Biện pháp là tăng cường tuyên truyền và "giáo dục" dân chúng. Sâu bọ hoành hành đồng ruộng? Tuyên truyền. Học sinh bỏ học? Tuyên truyền. Tuyên truyền thì chỉ cần cái pano hay vài câu ngớ ngẩn là xong, ai muốn hiểu sao thì hiểu, chứ có hiệu quả gì đâu. Cuối cùng, tôi nghĩ mấy người làm giáo dục ở đây cũng chỉ làm cho có, nhưng chắc gì họ nghĩ đến hiệu quả. Và hệ quả là người dân lãnh đủ, học sinh bỏ học vì nghèo, và Nhà nước mang danh XHCN không làm tròn nhiệm vụ cao cả đối với cộng đồng dân tộc.
Xem truyền hình VN
Ở VN thời đại này, đi đâu cũng gặp tuyên truyền. Trên đường lộ thì biểu ngữ đầy đường và khắp nơi. Nhưng về đến nhà cũng chưa yên thân, vì đài radio và truyền hình lại tiếp tục nhồi nhét các thông tin mang tính tuyên truyền. Ở thành phố thì cư dân khổ sở với cái loa phường, còn ở thôn quê thì người dân lại đau khổ với cái loa đường. Có thể nói VN là đất nước của tuyên truyền, mà tuyên truyền rất thô ở tầm rất thấp, và rất xem thường dân chúng.
Tôi tiêu ra cả 3 giờ đồng hồ để theo dõi vài chương trình truyền hình địa phương. Tôi đi đến kết luận là phong cách truyền hình có nhiều đổi mới so với 10 năm trước đây (dĩ nhiên), nhưng về nội dung thì vẫn chẳng có gì thay đổi, vẫn rất nặng về tuyên truyền và nhồi sọ. Đáng nói là cách nhồi sọ rất thô và có vẻ người ta chẳng thèm dấu giếm gì việc làm đó.
Đầu tiên là chương trình tin tức / thời sự từ đài VTV1 ngoài Hà Nội. Phải nói đây là chương trình thô cứng nhất, nặng về tuyên truyền và nhồi sọ nhất, và hình thức dở nhất so với các chương trình khác. Vì sắp đến ngày 2/9 nên chương trình thời sự dành một thời lượng đáng kể để tuyên truyền về sự kiện gọi là "cách mạng tháng 8". Có cô phóng viên nhỏ bé phỏng vấn những người tham gia CMT8 ở miền Nam, họ kể lại những giây phút lịch sử đó với giọng nói khá hào hứng. Điều đáng nói là tất cả 3 người được phỏng vấn đều là người nói giọng Bắc! Tôi nghĩ ông cụ Trần Văn Giàu mà còn sống và nghe mấy vị này nói chắc ông cụ dễ bị heart attack. Tôi cố lắng nghe những gì họ nói xem có gì đáng ghi nhận hay không, thì thấy hình như họ độc thoại. Còn cái cô phóng viên thì chỉ có nhiệm vụ cầm micro cho 3 ông kia nói, chứ cô hoàn toàn không chứng tỏ được tri thức gì cả. Điều hết sức hài hước là để minh chứng cho một cuộc biểu tình lên đến hàng vạn người, người ta trưng bài … bức tranh (thay vì hình ảnh thật). Hoàn toàn không có cái nhìn của người phía bên kia chiến tuyến, cũng chẳng có gì đáng tin cậy để trình bày cho người xem. Lịch sử qua truyền hình như thế phải nói là hết sức buồn chán và thiếu sinh lực.
Theo sau bản tin về CMT8 là những tin tức kinh tế và linh tinh khác. Xuất khẩu bao nhiêu (không thấy nói nhập khẩu) được trình bày bằng những con số chính xác đến 0.001 số lẻ. Thật kinh ngạc! Nhưng dĩ nhiên người nghe không nên ngạc nhiên, bởi vì đó không phải là bản tin hay thông tin dành cho người dân, mà dành cho các quan chức. Thật ra, tôi dám nói rằng các quan chức cũng chẳng quan tâm đến những thông tin mà độ chính xác ai cũng biết là có vấn đề. Còn những bản tin về xã hội thì cũng mang tính tuyên truyền xoay quanh các hoạt động kỉ niệm CMT8. Hoàn toàn trống vắng là các bản tin liên quan đến người dân như tai nạn xe hơi, như phát hiện tham ô hối lộ, như ngư dân bị bọn Tàu cộng cướp giựt ngoài Biển Đông, v.v.
Đó là chưa nói đến cái cô biên tập viên. Dĩ nhiên, theo qui luật, cô ấy phải là người Bắc. Cô mặc áo dài màu xanh, cột quanh cổ cái vòng hạt màu trắng, mang kiếng trông rất ư là trí thức. Nhưng phong cách HOÀN TOÀN thụ động, khác hẳn với các biên tập viên ở nước ngoài vốn rất năng động và chủ động trong bản tin. Cái giọng đọc đều đều nghe hết sức buồn chán. Tôi thử tắt âm thanh để chú ý thì thấy cách cô nói giống y chang như là cái máy, hay cái hình nộm mấp máy miệng rất buồn cười. Mở âm lượng lên, ngay cả cái giọng đọc của cô cũng rất khó chịu. Khó chịu là vì nó không phải là giọng Hà Nội thứ thiệt, mà là giọng pha trộn Hà Nội, Hà Lam Linh, và Thanh Nghệ Tĩnh (bạn tôi gọi là giọng COCC). Có lẽ các bạn hỏi tôi: thế nào là giọng Hà Nội thứ thiệt? Tôi nghĩ giọng như Thái Thanh và Phạm Duy là giọng Hà Nội thứ thiệt. Thật là đáng tiếc cái giọng đó ngày nay mất tiêu đâu rồi, để thay vào cái giọng hết sức phi Hà Nội thống trị làn sóng truyền hình. Phải là người kiên nhẫn lắm mới theo dõi hết chương trình của cô này.
Kế đến là các chương trình truyền hình địa phương. Nói là chương trình, nhưng sự thật là họ cũng chẳng có gì để trình chiếu mà chỉ mượn các chương trình của đài địa phương khác. Rất ngạc nhiên là họ dành một thời lượng rất lớn cho các bộ phim Tàu cộng. Những bộ phim tình cảm sướt mướt, tủn mủn, lai căng và rẻ tiền như thế được trình chiếu có khi mỗi giờ trên khắp đất nước này. Chẳng những nội dung rẻ tiền, mà cách chuyển ngữ rất dễ làm cho người nghe tức lộn ruột, vì cái thứ tiếng Việt lai căng và mất dạy. Tôi thật không hiểu nổi tại sao khán giả Việt Nam có thể kiên nhẫn theo dõi và NGHE cái thứ tiếng Việt quái đản đó.
Bên cạnh phim Tàu là vài chương trình văn nghệ nhưng rất rời rạc. Rất hiếm thấy một chương trình nhạc hoàn chỉnh, mà chỉ một bài ca đơn lẻ, thậm chí không hết bài. Ngoài những bài nhạc tôi không thể nào nghe được, thỉnh thoảng có một vài bài nhạc sến thời xưa. Tôi định tắt tivi thì nghe một giọng hát quen quen, hoá ra là Phương Thanh. Nàng Phương Thanh song ca cùng một chàng ca sĩ nào đó mà tôi không biết trong bài gì mà có câu "Nhà em có hoa vàng trước ngỏ / tường thật là cao, có cây leo kín rào". Ngạc nhiên là Phương Thanh ca bài này rất đạt, nhưng cái chàng ca sĩ kia làm cho mức đạt 90% của nàng giảm xuống còn 40%.
Ngoài nhạc còn có kịch. Ôi, tôi ghét (xin nhắc lại: ghét) những màn kịch của Việt Nam. Màn kịch đầu tiên có anh chàng kịch sĩ nổi tiếng HL cùng một kịch sĩ khác (nữ) mà tôi chưa biết tên. Màn kịch cực kì vô duyên, lố bịch, và vô giáo dục. Cảnh bà kia đi trên đường đụng phải anh chàng hàng xóm (hay gì đó) và thế là câu chuyện cãi cọ xảy ra. Họ tuôn ra những câu chữ hết sức khả ố, vô văn hoá mà không một người miền Tây (hay miền Nam) nào nói năng như thế cả. Họ cố chọc cười khán giả, nhưng khán giả như tôi thì dễ nổi nóng với những loại đối thoại vô duyên, ám ảnh bởi dục tính, và nhất là vô văn hoá. Mà, đây chỉ là màn kịch tiêu biểu, vì hầu hết kịch VN đều như thế cả: vô duyên và lố bịch. Tôi có cảm giác giới kịch nghệ VN hình như cạn đề tài để khai thác, nên họ phải làm những trò tủn mủn và lố bịch như thế. Trời ơi, khó tưởng tượng được những chương trình như thế mà lên tivi! Nó nói lên nền văn nghệ đang chịu sự xuống cấp không thắng, để cho những cái khả ố lên ngôi. Nó cũng nói lên sự thất bại của những kẻ gác cổng ngôi đền văn nghệ.
Thỉnh thoảng cũng có vài chương trình có ích như trò chuyện cùng nông dân miền Tây. Họ (nông dân) chia sẻ kinh nghiệm làm rượu từ mận, ổi, sầu riêng, v.v. rất thú vị. Nhưng chương trình này cũng đậm màu chính trị và … đóng kịch. Tôi không khỏi phì cười khi cô phóng viên hỏi một ông nông dân về tình hình trồng trọt cây ăn trái, và ông mở đầu câu trả lời như thế này: "Thực hiện nghị quyết 45A của huyện uỷ, tôi ý thức rõ rằng …" Thoạt đầu tôi sững sờ nghe ông nói hết sức tự nhiên, nhưng sau sự sững sờ là một trận cười một mình làm mấy đứa cháu đang xem nhìn tôi ngạc nhiên.
Thiệt tình, tôi không ngạc nhiên về tính tuyên truyền của các chương trình tivi, nhưng tôi ngạc nhiên về sự thô kệch trong tuyên truyền và nhồi sọ. Ngoài nhồi sọ, các chương trình trên còn có mang tính ru ngủ (như mấy bộ phim Tàu và nhạc), làm cho cộng đồng chạy theo những thị hiếu tầm thường và lai căng, để họ chẳng quan tâm gì đến sự an nguy của đất nước và dân tộc, đến cái đẹp của văn hoá và dân tộc. Với những chương trình như tôi vừa đề cập, thông tin bị bóp méo, xuyên tạc, hay được trình bày một chiều thì làm sao thực hiện được sứ mệnh khai dân trí được. Với cách tuyên truyền như thế thì chẳng ai ngạc nhiên khi một số lớn trong giới trẻ có cái nhìn lệch lạc về lịch sử, về tình hình đất nước và thế giới.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét