Những ghi chép trên đường về miền Tây II

Trong chuyến về quê vừa rồi, tôi có may mắn được đi đây đi đó, và có vài trải nghiệm thực tế rất thú vị. Trong cái note này, tôi cố nhớ lại những trải nghiệm về … ăn uống bên nhà, trước là mua vui, sau là chia sẻ cùng các bạn nào có dịp về quê để tìm đến những địa điểm hay hay …

Ăn giỗ ở Nhà hàng Bắc Triều Tiên

Ngay giữa Sài Gòn này có một cơ sở kinh doanh của … Kim Jong-Un. Đó là một nhà hàng có tên Ryu Gyong Restaurant (hay Nhà hàng Bắc Triều Tiên), trên đường Lê Quý Đôn. Tôi và một vài bạn đã có một "trải nghiệm" vài món ăn của đất nước bí ẩn này …

Khi nghe anh bạn nói là sẽ ghé nhà hàng Bắc Triều Tiên, tôi đinh ninh rằng đó chỉ là một cái tên, một doanh nghiệp của người Nam Hàn (nay gọi là Hàn Quốc). Nhưng tôi lầm to. Đó là một doanh nghiệp do người Bắc Triều Tiên điều hành và quản lí. Nhà hàng toạ lạc trên một con đường "đắc địa" của Sài thành, và có vẻ như là một phần của một biệt thự. Nhìn từ bề ngoài thì tuy không phải hạng "up marker", nhưng rất chỉnh chu và tươm tất.

Phong cách phục vụ nhà hàng chưa hẳn là quá tốt, nhưng cũng không tệ. Bước vào nhà hàng là đã được hai cô gái trông rất xinh cúi đầu chào khách, kèm theo một tràng tiếng Hàn (mà tôi đoán là chào mừng khách). Thoạt đầu tôi nghĩ họ là người Việt Nam nói tiếng Hàn, nhưng không phải. Họ là người Bắc Triều Tiên hẳn hoi, và nói chút chút tiếng Việt và một chút tiếng Anh. Khi tôi dùng chữ "Bắc Hàn", cô phục vụ lịch sự chỉnh ngay là "Không phải, Bắc Triều Tiên, chứ không phải Bắc Hàn". Một anh bạn nghĩ là cô này nói đùa, nên cũng dùng chữ "Bắc Hàn", và cô ta nhất định đề nghị dùng chữ "Bắc Triều Tiên". Khi tôi nói người Việt hay dùng chữ Nam Hàn và Bắc Hàn để chỉ hai quốc gia ở bên con sông Hàn, chứ không có ý gì, thì cô ta lịch sự (cô ta lúc nào cũng lịch sự) nói lơ lớ rằng "Nam Hàn là ok, Hàn Quốc là ok, nhưng phải là Bắc Triều Tiên". Tôi không hiểu "ok" ở đây có nghĩa là gì, nhưng tôi hiểu rằng đó là một phát ngôn chính trị.

Nhưng nhà hàng thì không có một hình thức tuyên truyền chính trị nào. Không thấy hình của cha con Kim Jong-Un hay bất cứ biểu tượng nào mang tính cộng sản và chính trị. Trên tường là những bức tranh thuỷ mạc tả cảnh hùng vĩ của Bắc Triều Tiên. Phía trước là một màn hình tivi chiếu những bài nhạc karaoke, với những con người đẹp và sang trọng, cùng những cảnh sinh hoạt rất Tây ở Bắc Triều Tiên. Tôi chú ý thấy vài bài ca có giai điệu khá giống Việt Nam. Nhà hàng có một sân khấu nhỏ mà tôi đoán là họ chơi nhạc ở đây vào buổi tối. Nói chung, khung cảnh nhà hàng cũng dễ chịu, bậc trung, không có gì đặc sắc và đáng nhớ so với những nhà hàng cùng đẳng cấp của Việt Nam.

Thực đơn bao gồm nhiều món ăn truyền thống của người Bắc Triều Tiên. Một anh bạn am hiểu ẩm thực Triều Tiên chọn vài món như thịt rọi ba chỉ nướng, loại canh nấu với óc và vài rau cải ăn với cơm. Nói chung những món này không có gì đặc sắc, và cũng không bằng các món ăn Việt Nam. Riêng món cơm thì không giống gạo theo cách chúng ta hiểu, mà là một loại "giao thoa" giữa nếp và gạo, nhưng mùi thơm thơm rất dễ chịu. Tất cả các nguyên liệu đều nhập từ Bắc Triều Tiên. Cô tiếp viên cứ hỏi chúng tôi bằng một giọng tiếng Việt lơ lớ rằng "ngon không". Một anh bạn tôi khen rằng món thịt heo ngon và nhiều mỡ (hàm ý chỉ Kim Jong-Un) nhưng cô tiếp viên không hiểu ý. Trước đây, tôi cũng từng có dịp sang Hàn Quốc và thưởng thức những món ăn của họ, và nếu tôi nói "ngon" thì chắc tôi tự dối lòng. Ngay cả những món ăn dành cho vua chúa Đại Hàn ngày xưa (nhìn từ viện bảo tàng) cũng thua xa về sự tinh tế so với các món ăn dành cho vua chúa Việt Nam. Nhìn chung, các món ăn của dân có văn hoá du mục thương thô, đơn điệu, không phong phú và kém tinh tế so với các món ăn của dân có văn hoá sông nước và nông nghiệp như chúng ta.

Rượu sâm nhập từ Bắc Triều Tiên. Rượu này uống cho biết, chứ trong thực tế thì thua rượu đế VN rất rất xa. Chỉ có điều rượu đế VN chưa được đóng góp vô chai xem đẹp như trong hình.   

 Nhưng sự phục vụ của các tiếp viên tại nhà hàng Bắc Triều Tiên thì rất tốt. Tất cả họ đều xinh gái (không có trai), gần như có chiều cao giống nhau, mặc đồng phục (dĩ nhiên) là như nhau. Đồng phục rất Tây, gam màu chủ đạo là màu hồng, chèn một chút màu đen trước ngực, và được may một cách tinh tế, làm nổi bậc cái đẹp của người phụ nữ. Thú vị một điều là tất cả họ đều mang một thứ guốc và cùng màu! Nhìn họ giống như là những "professional", hơn là tiếp viên nhà hàng. Như tôi nói trên, tất cả đều nói tiếng Việt chút chút, và cũng biết vài chữ tiếng Anh. Tất cả họ đều lịch sự, vui vẻ, nhanh nhẹn, và rất chăm sóc khách. Nói chung, họ tỏ ra là những tiếp viên chuyên nghiệp, thậm chí hơn cả chuyên nghiệp, nhất là trình độ chính trị!

Tôi tự hỏi một nhà hàng Bắc Triều Tiên ở đây, với những cô tiếp viên hấp dẫn nhưng nói tiếng Việt lơ lớ như thế, thì chắc mục tiêu không chỉ là kinh doanh. Dĩ nhiên, mục tiêu là phô trương ẩm thực và văn hoá Bắc Hàn ra nước ngoài. Một sứ mệnh khác là làm ra tiền đóng góp vào ngân sách bên nhà. Cái này thì họ (Bắc Hàn) vẫn làm ở Nhật và vài nơi khác. Nhưng với một thể chế như Bắc Hàn tôi nghĩ chắc họ còn có mục đích khác khi mở nhà hàng này. Mục đích đó có thể là thu thập thông tin từ các doanh nghiệp Nam Hàn. Những cô gái xinh đẹp kia, trông chẳng giống tiếp viên chút nào, chắc chắn không chỉ phục vụ món ăn cho khách mà còn nghe ngóng chuyện của khách. Tôi để ý thấy các cô ấy hay đứng bên chúng tôi như chờ phục vụ, nhưng cũng là một vị trí lí tưởng để nghe chuyện. Người cộng sản Bắc Hàn làm kinh doanh đâu chỉ là kinh doanh, mà còn "một công mà hai ba việc".

Nhưng dù mục tiêu của họ là gì thì chúng tôi cũng có một bữa ăn tương đối ngon miệng. Thật ra, với cá nhân tôi thì ngon miệng chỉ là chuyện nhỏ, mà trải nghiệm văn hoá của Bắc Triều Tiên mới là chuyện hay hơn. Tôi chợt nhớ hôm qua là ngày 2/9! Cả thành phố và nước đang nghỉ lễ để ăn mừng ngày tuyên bố độc lập. (Thật ra, người tuyên bố độc lập trước Hồ Chí Minh là vua Bảo Đại). Nhưng tôi chợt nhớ ra ngày 2/9 cũng là ngày giỗ ông cụ! Ông cụ Hồ Chí Minh. Hoá ra buổi ăn ở Nhà hàng Bắc Triều Tiên (phải là "Bắc Triều Tiên" thì các cô ấy mới hài lòng) cũng có ý nghĩa ăn giỗ ông cụ. Tôi nghĩ ở dưới suối vàng hay đâu đó ngoài Ba Đình, ông cụ đang nhìn chúng tôi và gật gù hài lòng chứng giám cho lòng trung kiên với lí tưởng cộng sản và nhớ đến ngày giỗ của ông.

Cà phê võng

Dọc đường Sài Gòn – miền Tây, sau khi đã hết đường cao tốc, có rất nhiều quán cà phê và quán ăn … nằm võng. Trước đây, tôi cũng đã chú ý thấy những quán võng này, nhưng chưa nhiều. Còn lần này đi lại thì thấy các quán cà phê nằm võng rất nhiều. Không biết đó có phải là một trào lưu chăng, hay chỉ là là một xu hướng làm ăn khá? Những chiếc võng được vắt ngang hai cây cột cứ như là mời gọi khách đi đường ngã lưng. Dù đi trên xe, nhưng tôi cũng thỉnh thoảng thèm được nằm trên cái võng.

Tôi mê cái võng từ hồi còn nhỏ. Phải nói đó là một sáng chế tuyệt diệu. Cái võng nó ôm ấp mình, và mình có dịp đong đưa, rồi đi vào giấc ngủ hồi nào không hay. Trong những buổi trưa hè, cái võng là phương tiện tuyệt vời để suy nghiệm về nhân tình thế thái. Thành ra, lần nào về nhà, tôi cũng nằm võng nhiều hơn là ngồi ghế bàn. Nằm võng đọc sách. Nằm võng nghe nhạc. Nằm võng chỉ để nhìn trời và ... lá cây. Có lần tôi đọc đâu đó mà tác giả lí giải rằng cái võng và sự đong đưa của nó cũng giống như đời sống chính trị của Việt Nam, ý nói lúc thì nghiêng về Tàu cộng, lúc thì nghiêng về gấu Nga. Viết đến đây, tôi chợt nhớ đến bài Võng ca của Phạm Duy (trong tập nhạc Thiền Ca). Bài có đoạn viết:

Tôi nằm võng, võng đưa võng đưa 
Tôi nằm võng, võng đưa võng đưa 
Ha, trần gian lạc thú 
Ha, tiên cảnh phiêu du 
Cõi tử, cõi sinh 
Cõi tình, cõi hận 
Núi đợi, vực chờ 
Niềm vui, nỗi khổ 
Tôi nằm võng, võng đưa võng đưa 
Tôi nằm võng, võng đưa võng đưa 
Tôi nằm đó 
Nằm im mọi chỗ...

Cần thơ bồng bềnh

Chuyến đi lần này tôi có cơ hội ghé thăm Cần Thơ, trước là làm việc, sau là đi chơi đây đó. Tôi đã có một buổi sáng bồng bềnh trên chợ nổi Cái Răng. Một chuyến đi du ngoạn ngắn (chỉ vài giờ) nhưng cũng đọng lại vài kí ức khó quên. Hình như bất cứ ai đi du lịch Cần Thơ cũng đều được khuyến khích đi chợ nổi Cái Răng, vì đây được xem là điểm tham quan của vùng sông nước. Riêng với tôi thì đây là lần thứ hai đi thăm cái chợ nổi này, nên chẳng có gì làm tôi ngạc nhiên. Mục tiêu của chuyến đi trước hết là có dịp trải nghiệm cái bồng bềnh trên sông, và sau là xem có gì thay đổi so với 3-4 năm trước đây hay không.

Vì Chợ Nổi Cái Răng nhóm rất sớm, nên tôi và một anh bạn bác sĩ đến bến Ninh Kiều lúc 6 giờ sáng. Xe đến nơi đã có nhiều người mời mọc đi ghe / xuồng đến chợ. Những người này gọi là "cò". Cò là người trung gian, họ không lái đò, nhưng là người dẫn khách cho các lái đò, và ăn công từ người lái đò. Nói cách khác, họ là người làm tiền từ lời nói chào mời dịch vụ. Có rất nhiều cò ở đây, và hình như chẳng có tổ chức gì cả, mạnh ai nấy tìm khách. Người Cần Thơ nói chung nổi tiếng là hiền lành, nhưng các cò ở bến Ninh Kiều thì không hiền lành chút nào. Thật ra, tôi nói vậy cũng hơi quá đáng; họ chỉ nói năng bặm trợn và hay chửi thề với nhau, chứ với khách thì họ nói chuyện đàng hoàng, họ không ép khách phải theo họ. Tuy nhiên, sự có mặt của cò làm tôi thấy không thoải mái, và tự hỏi tại sao kĩ nghệ du lịch Cần Thơ không có cách tổ chức tốt hơn và văn minh hơn.

Chợ nổi Cái Răng ngày nay thuyền ghe ít hơn trước. 

Chợ nổi Cái Răng nhìn từ xa, không có tổ chức và màu sắc như bên Thái Lan

Chúng tôi được cò chỉ định một chiếc ghe có mui, nhưng hơi lớn, nên tôi chọn chiếc xuồng nhỏ hơn. Chiếc xuồng dài chỉ khoảng 6 mét, có gắn hai cái chèo và một máy đuôi tôm loại Kohler rất phổ biến như miền Tây. Người lái xuồng là một chị trạc 60 tuổi, rất vui vẻ với khách và rất tiêu biểu người miền Tây. Xuồng không có phao (và hai chúng tôi cũng chẳng cần vì đều là dân miền sông nước, lội khá). Nếu là người không quen sông nước sẽ rất sợ khi đi chiếc xuồng này, vì nó lúc nào cũng chồng chềnh, nhất là khi có mấy chiếc ghe lớn chạy ngang hay qua mặt. Nhưng với tôi thì chẳng hề hấn gì, vì tôi từng chèo xuồng loại này trong quá khứ. Phải cả 30 phút, chiếc xuồng mới chở chúng tôi đến Chợ Nổi Cái Răng, và tôi thích sự chậm chạp của nó, vì có thời gian ngắm hai bên bờ sông.

Hai bên bờ sông có nhiều thay đổi. Một số hộ gia đình đã được di dời để xây bờ kè chống sạt lở, một số khác thì phải đi để nhường chỗ cho những toà nhà mới. Một trong những công trình mới và đình đám ở bên sông Cần Thơ là khách sạn 5 sao và casino của tập đoàn Vincom, đang được rầm rộ xây dựng trên nền của một doanh trại quân đội. Còn doanh trại quân đội thì dời đi chỗ khác cho ... Vincom. Ngoài công trình đó ra, hai bên bờ sông còn có nhiều dự án khác. Tôi không rõ Cần Thơ hiện có bao nhiêu khách sạn 5 sao (ngoài Mường Thanh), và khả năng thu hút khách của một khách sạn 5 sao mới sẽ như thế nào. Nói chung, người dân ở Cần Thơ tuy có khá hơn các tỉnh lân cận, nhưng vẫn là nơi còn nhiều hộ nghèo. Sự ra đời của một khách sạn 5 sao mới là tin mừng cho dân địa phương vì tạo công ăn việc làm cho họ, nhưng sự ra đời của casino là một tin không vui mấy.

Sông Cần Thơ coi vậy mà ít rác hơn các con sông khác ở miền Tây. Thỉnh thoảng cũng có rác chứ không phải hoàn toàn không, nhưng nó không dày đặc như các con sông nhỏ hơn. Tôi đoán là vì sông này lớn và chảy ra sông Hậu nên rác cũng ra ngoài đó. Nhưng nói chung hình như chẳng ai dám tắm sông nữa, vì biết bao nhiêu thứ hoá chất đang trôi chảy trong đó. Như tôi từng nói, sự xuống cấp của môi sinh là mối đe doạ lớn nhất, nguy hiểm nhất đối với sự sinh tồn của người dân ở đây. Chưa biết chính quyền sẽ giải quyết mối đe doạ này ra sao.

Từ bến Ninh Kiều đến Chợ nổi Cái Răng phải đi ngang qua hai cây cầu lớn: Quang Trung và Cái Răng. Cả hai cây cầu này rất giống nhau về thiết kế, hơi thô kệch, và không giống mấy cây cầu do Nhật và Tây xây. Hoá ra hai cây cầu này là do Tàu cộng xây. Hôm đó, từ sông nhìn lên thấy cầu Quang Trung hình như bị kẹt xe rất lớn, nhưng trong thực tế thì người ta đang sửa chỗ nối cầu và đường. Ở VN, chẳng hiểu các kĩ sư làm việc ra sao mà chỗ nối đường lộ và cầu thường rất gập ghềnh. Hầu như bất cứ cây cầu nào do VN và Tàu xây cũng bị cái "bệnh" này. Nhưng ở cầu Quang Trung, đây là một chỗ nối nguy hiểm, chứ không phải bình thường, vì ngay chỗ này đã có khá nhiều tai nạn chết người trong thời gian qua. Trong một tai nạn mới nhất xảy ra ở đây, một quan chức cao cấp của địa phương đã chết. Thế là chính quyền địa phương phải hành động, họ ra lệnh phải làm lại chỗ nối chết người đó. Thật là nhẫn tâm. Họ để cho nhiều người chết rồi mới hành động, và chỉ hành động khi một quan chức bị chết.

Rồi chúng tôi cũng đến chợ nổi Cái Răng. Có rất nhiều thuyền bè đang tấp nập buôn bán nông sản ở đây. Mỗi ghe có một "cột cờ", và trên cột cờ là nông sản mà ghe bán. Ngoài đội ghe buôn bán nông sản, còn có một đội xuồng phục vụ tất tần tật những món ăn sáng, từ hủ tíu, bánh mì, bánh khọt, đến cà phê. Thậm chí có cả một nhà hàng sông phục vụ tất cả những món ăn vừa kể. Tôi thì không mặn mà mấy món ăn này, nhất là trên sông nước bồng bềnh rất khó giữ thăng bằng để ăn uống. Tôi cũng chẳng có ý định mua gì, mà chỉ chủ yếu quan sát cảnh chợ nổi. Nhưng thấy hai vợ chồng kia bán dâu, nên tôi hỏi giá cho biết. Họ ra giá 20 ngàn đồng một kí. Bà chèo xuồng nói với tôi là nên trả giá 3 kí = 50 ngàn đồng. Tôi cũng giả bộ trả giá như bà chèo xuồng khuyên, nhưng hai vợ chồng bán cho tôi đến 4 kg = 80 ngàn đồng. Bà chèo xuồng cằn nhằn là sao tôi trả như thế, nhưng thử hỏi 20 ngàn đồng là chỉ 1 đôla, vậy mà còn trả giá cái nỗi gì chứ.

Nhìn chung, chợ nổi Cái Răng không phong phú và có vẻ thiếu tổ chức như chợ nổi Damnoen Saduak (gần Bangkok bên Thái Lan). Chợ nổi Damnoen Saduak không có những chiếc ghe lớn như ở Cái Răng, mà chỉ có những chiếc xuồng gần như cùng một kiểu, và mỗi xuồng bán khá nhiều trái cây. Ngoài ra, người bán ở Damnoen Saduak ăn mặc có vẻ tươm tất hơn hẳn các đồng hương ở Cái Răng. Tôi không biết bên Thái Lan họ "đóng kịch" cho du khách hay là một nét văn hoá thật của họ, nhưng rõ ràng là các chủ hàng ở Cái Răng thì trông có vẻ lam lũ và "bình dị" hơn các bạn hàng bên Thái Lan. Hàng hoá ở chợ nổi Damnoen Saduak là cả một bức hoạ màu sắc và náo nhiệt, nhưng trật tự hơn hẳn ở Cái Răng.

Trên đường về, chúng tôi trả tiền cho bà chèo xuồng (giá 300 ngàn đồng). Lúc thanh toán, chúng tôi mới biết là bà chỉ hưởng phân nửa số tiền này, còn cò hưởng phân nửa! Chèo xuồng trong cái nắng bức 28 độ C cả giờ đồng hồ mà chỉ có 150 ngàn (tức khoảng 8 đôla Úc). Tuy đồng thu nhập ít ỏi nhưng cũng khá hơn là làm nghề nông. Nhìn cái dáng xieo vẹo bà chèo xuồng đi giao tiền của cô cò làm tôi thấy chùn lòng.

Qua chuyến đi này, tôi càng hiểu thêm tại sao du lịch ở vùng miền Tây Nam Bộ chưa phát triển được. Chỉ một chương trình tham quan chợ nổi Cái Răng rất đơn giản mà chẳng có gì mang tính tổ chức hay có trật tự cả. Những thuyền bè chở khách phần lớn là tự phát và mang tính gia đình, rời rạc, chứ không mang tính đồng bộ và có hệ thống. Thành ra, những chiếc xuồng chở khách mỗi chiếc một phách, trông rất manh mún. Đó là chưa kể nạn cò, mà tôi nghĩ không nên có, vì nếu tổ chức mua vé và sắp xếp thứ tự thì đâu cần đến cò làm gì. Nói chung, ngành du lịch ở thành phố mang tiếng là Tây Đô này còn rất sơ khai, thua kém xa so với các địa điểm du lịch ở Thái Lan.

Bún mắm

Lần nào về miền Tây bằng xe tôi cũng phải ghé qua một quán bún mắm thuộc vào hàng "favorite" của tôi. Đó là quán Yên Hà, nằm ở ngã ba lộ tẻ, giao lộ giữa Cần Thơ, Long Xuyên, và Kiên Giang. Lần này về quê, tôi cũng đề nghị anh tài xế ghé qua quán này cho biết. Anh tài xế của tôi là người Bắc, nhưng sống trong Nam lâu rồi, nên rất sành điệu về bún mắn. Nói về món ăn miền Tây, anh ấy bình luận chẳng kém tôi chút nào. Do đó, chúng tôi rất ăn ý với nhau vì có tâm hồn ăn uống.

Quán Yên Hà ngày nay đã rộng hơn trước đây, khang trang hơn, và … thơ hơn. Cô chủ quán cho biết sở dĩ quán rộng hơn trước đây là vì cô mua luôn căn bên cạnh. Nhìn hai bên tường thấy có những câu thơ mà thực khách thi sĩ đã đến đây thưởng thức món ăn Nam bộ này, rồi cảm hứng đề thơ. Nhưng dù có phát triển cỡ nào thì quán này vẫn mang tính cách quán gia đình, rất thân thiện với khách.

"Tháp rau" nhìn rất hấp dẫn.  

Có một thi sĩ thực khách từng đến đây và cảm món ăn nên đề thơ tặng. Câu "Mùi thơm phảng phất vẫn còn đâu đây" nghe ... sao ấy.  

Món bún mắm được dọn ra, mùi thơm ngào ngạt, làm cho bụng tôi cồn cào. Ăn bún mắm phải có rau xanh, và nhìn các loại rau xanh được trình bày theo hình cái tháp tôi đã hài lòng. Đây là cách trình bày rau tôi mới thấy lần đầu, rất sáng tạo. Rau dừa (hiếm ngày nay), bông súng, rau muống, và nhiều loại rau khác mà tôi nhận không ra. Dù nhận không ra, nhưng tôi tin là loại ăn được với món lẩu mắm. Thú thật, nhìn thấy cái tháp rau này thì tôi thèm đấy, nhưng nghĩ đến những kí sinh trùng cũng làm tôi chùn tay. Thôi thì chẹp miệng một cái, và bỏ ra ngoài vụ kí sinh trùng, để thưởng thức món ăn truyền thống.

Tôi nghĩ món bún mắm là một trong những món ăn tuyệt vời nhất của Việt Nam. Tuyệt vời vì nó giàu chất đạm, do cách nấu lấy tinh chất của xương và thịt cá. Mà, phải là cá sặc thì mới ngon và giàu chất đạm. Lẩu nắm không quá "chát chúa" như muối, không quá ngọt, mà độ mặn thấp hơn nước mắm. Món bún mắm còn đáp ứng được tiêu chí cân đối âm và dương của ẩm thực Việt Nam. Món mắm với cá là thuộc tính dương, và rau thì mang tính âm, vì thế khi rau xanh "đi" với mắm thì món ăn này rất ư là đậm đà. Đậm đà vì cân đối giữa âm và dương. Do đó, có thể nói rằng món bún mắm là một món ăn khá tiêu biểu của văn hoá sông nước, là sự giao thoa giữa văn hoá Việt, Khmer, và Hoa. Đó là món ăn đặc sản của dân miền Tây, vì tôi nghĩ các vùng khác không có lẩu mắm. Ngày xưa, món bún mắm chỉ dành cho nông dân, nhưng ngày nay nó đã chễm chệ có mặt trong thực đơn của các nhà hàng ở thành phố.

Hủ tíu … dê

Đi Cần Thơ lần này tôi có vinh hạnh được các "thổ địa" dẫn đến toàn các quán "độc". Một trong những quán độc đó là quán hủ tíu Hồng Ký, nằm dưới chân cầu Quang Trung (ở khu Ninh Kiều). Quán có bán một món mà tôi nghĩ khó tìm được ở chỗ khác: đó là hủ tíu dê. Nghe tên là hấp dẫn rồi, nên phải mò đến đó ăn cho biết. Thật ra, anh bạn ở bệnh viện tâm thần dẫn đến, chứ tôi làm sao biết được địa chỉ độc đáo này.

Hủ tíu dê có lẽ là một món ăn độc đáo ở Cần Thơ. Nghe tên thì đơn giản, nhưng món ăn thì hơi cầu kì. Thực khách có 2 cái tô, một cái là súp thịt dê, một cái là hủ tíu (dai hay mềm tuỳ khách gọi). Dĩ nhiên là phải có rau xanh (quế, ngò gai, và vài rau thơm khác). Món này phải chấm với tương pha sa-tế, rất đậm đà, vừa miệng, và ngon. Tuy là quán gia đình, nhưng quán ăn cũng vệ sinh lắm. Đũa và muổng được trụng nước sôi, làm cho thực khách cẩn thận cảm thấy an tâm. Có lẽ vì ngon và vệ sinh nên tôi thấy quán lúc nào cũng đông khách.

Hủ tíu dê giá 40 ngàn đồng (khoảng 2 USD)

Hủ tíu dê ở Cần Thơ rất ngon miệng. 

Không biết các bạn thì sao, chứ tôi rất yêu những quán ăn gia đình kiểu này. Nó bình dị, gần gũi, và lúc nào cũng thân thiện. Nó không có cái cầu kì, kiểu cách của mấy quán sang trọng. Quán thường không có thực đơn, vì thường chỉ bán duy nhất chỉ một món gọi là "tuyệt chiêu". Những người chạy bàn có khi là những con cháu trong nhà, mặc đồ bộ như con cháu trong nhà mình, chứ chẳng phải đồng phục trông oách như các quán đắt tiền. Người nấu thì tất tần tật bận rộn với đủ thứ "specification" của khách (người đòi thêm cái này, bớt cái kia, ít cái nọ …), có khi biểu diễn vài màn xoay cọng mì cho đẹp mắt. Thích nhất là có quán mà người nấu sau khi chan tô súp cho đầy, anh ta rắc một chút hành ngò bằng cách múa tay trông rất điệu nghệ. Anh ta chẳng cần khách có nhìn hay không, vì anh ta yêu nghề và yêu cái nghệ thuật rắc hành ngò đó như là một cách làm phong phú cho bữa ăn. Những tiếng gọi ơi ới, và thường là nói tắt. "Một dê" tôi đoán có nghĩa là 1 tô hủ tíu dê. Và, cứ thể những thuật ngữ lạ tai như "hai mì, ba dê", "bốn đá" (trà đá), "tiền bàn ba" (tính tiền bàn số 3). Người tính tiền thì tay cầm một xấp tiền lẻ, chị ta đến bàn nhìn qua rồi tính nhẩm (chứ chẳng có máy tính gì cả), và cho ra kết quả tính toán ngay. Gọn, nhẹ, hữu hiệu, vì chẳng ai cần … hoá đơn đỏ (mà có cần chắc cũng chẳng có).

Những quán ăn độc chiêu như thế này thường có ở mỗi địa phương, mà chỉ có dân thổ địa mới biết. Xuôi dọc trên những nẻo đường miền Tây mà gặp những quán bình dị như thế này -- nói ra thì hơi sáo ngữ nhưng vẫn phải nói một cách trịnh trọng -- làm cho mình yêu cái mảnh đất này hơn.

Cơm tấm miệt vườn

Mỗi lần về quê, tôi có thói quen lấy Honda lái đi khắp nơi, từ nông thôn ra thị xã (nay là "thành phố", nhưng tôi nghĩ nó chưa xứng đáng là thành phố đâu). Hễ thấy quán nào đông đông khách là tôi tạt vào, có khi chẳng ăn gì, mà chỉ uống một li trà đá, và quan sát cảnh sinh hoạt chung quanh, như là một cách hoà mình vào cộng đồng địa phương. Chỉ có chút phiền phức là vì tôi đi một mình, nên thỉnh thoảng (chỉ thỉnh thoảng thôi) khi tôi bước vào quán là người ta nhìn mình một cách soi mói. Có lẽ đó là thói quen của người mình khi có người lạ đến thăm, chứ tôi nghĩ họ chẳng có ý gì đâu.

Sáng nay, tôi đi từ Rạch Giá về nhà, tôi phát hiện một quán có khá nhiều xe đậu, nên liền ghé qua cho biết. Đó là một cái quán gia đình giống như bao nhiêu quán ăn ven đường khác trên khắp nẻo đường miền Tây. Quán đơn sơ lắm, bề ngoài là cái lò nướng thịt, cách đó một chút là nồi cơm tấm và nồi canh khổ qua, cùng cái bàn với đủ thứ gia vị, nước mắm, rau cải, v.v. Thực khách có thể chọn ngồi bàn (có bàn thấp và bàn cao), hoặc … nằm võng. Tôi chưa nghĩ ra làm sao nằm võng mà ăn uống được, nhưng quán có vài cái võng trông rất gia đình. Tuy là quán gia đình ở một vùng nông thôn, nhưng bàn ghế thì rất sạch sẽ, có hẳn một cái thùng rác ở mỗi bàn.

Thấy quán quảng cáo món cơm tấm, nên dù đã ăn sáng, tôi vẫn kêu một dĩa cơm tấm cho biết. Trời ơi, món cơm tấm quá ngon và đặc biệt, làm tôi phải viết cái note này để ghi nhớ. Hạt gạo tấm nhỏ và trắng, được nấu vừa chín tới, tức là hạt gạo rời rạc, không nhão (cơm tấm mà nhão là thứ vứt đi). Một cái sườn được nướng với hương vị chỉ có thể mô tả bằng hai chữ "ngọt ngào". Người đi đường chỉ cần "nghe" cái vị thịt nướng cũng khó bỏ qua! Dĩ nhiên là sườn thịt heo tươi (chứ đâu phải loại như bên Úc đã được đông lạnh cả tháng). Một cái trứng ốp-la, chiên vừa chín, vẫn giữ được các dưỡng chất. Cơm tấm ở đây không có rau chua, nhưng thay vào đó là món dưa nắm (dưa leo để trong hủ mắm). Tôi cho rằng món này (dưa leo mắm) là tuyệt chiêu của quán. Lần đầu tiên trong đời tôi thấy dưa leo mắm ăn với cơm tấm, ngon không tả được. Dưa leo mà ngâm dấm hay muối thì chua nhưng mặn; còn dưa leo ngâm mắm thì lại có hương vị đậm đà của mắm, nó có vị chua ngọt (nhưng không chua chát của dấm). Thêm cái dĩa nước mắm chua ngọt pha đúng điệu miền Tây. Nước mắm pha kiểu miền Tây là phải cân đối giữa cay, chua và ngọt, tuyệt đối không quá chua mà cũng không quá ngọt (chứ không phải loại nước mắm ngọt như nước đường ở Sài Gòn). Còn cái cay của tương ớt thì phải là tương ớt ngâm dấm chuối (dấm hoá học là bậy bạ), chứ không phải là loại tương ớt bột (nhầy nhụa) hay thấy ở Sài Gòn và các thành phố. Tôi phải nói là cái loại tương ớt bột vừa ngọt và vừa nhầy nhụa đó là một thứ tục tĩu nhất ở Việt Nam. Xin lặp lại" tục tĩu nhất. Mỗi lần vào một quán ăn mà thấy loại tương ớt đó là tôi rất bực mình và muốn bỏ đi ngay. Chưa hết, món cơm tấm ở quán này còn đi kèm với một chén súp khổ qua dồn thịt, ngon không chê được. Tuy cách trình bày chẳng có gì hoa hoè (quán gia đình mà), nhưng phẩm chất của món ăn thì phải nói là hạng 4-5 sao. Ăn một dĩa cơm tấm, thấy vẫn còn thèm, phải kêu thêm một dĩa nữa!

Một quán cơm tấm ven đường từ Rạch Giá về Minh Lương. 

Ấy vậy mà giá một dĩa cơm tấm như thế chỉ … 20 ngàn đồng (tức 1 đôla). Cộng thêm li trà đá 2 ngàn đồng. Một dĩa cơm như thế này ở Sài Gòn (dù là quán ven đường) cũng phải 40 ngàn. Còn ở Úc (Sydney), một dĩa cơm tấm cũng phải 12 đôla (240 ngàn đồng). Chưa có nơi nào trên thế giới mà món ăn đắt đỏ như ở Sydney. Đã đắt đỏ mà món ăn thì dở ơi là dở. Nếu món cơm tấm ở quán này có điểm chất lượng là 8, thì món cơm tấm ở Sydney có điểm 0.1, và Sài Gòn là 6.5. Thế mới biết phẩm chất món ăn đâu có phụ thuộc vào những cái tên Tây hay biển hiệu hoành tráng.

Có đi trên những nẻo đường miền Tây và hoà quyện cùng bà con ở đây mới thấy thương và đồng cảm với người dân vùng này. Lái xe và chú ý hai bên đường là đồng ruộng xanh rì mới cảm nhận được hạt gạo mình ăn là một món quà tuyệt diệu của văn minh lúa nước mà ông cha mình đã hoàn thiện. Chợt nhớ bài ca nổi tiếng của ông nhạc sĩ đồng hương tôi:

Ước mong sao lúa hai mùa thơm ngát
Lúa về mang bao khúc ca tuyệt vời.

Long lanh đẹp

Hừng sáng trên sông Hậu, chụp từ Khách sạn Nesta 

Có đi trên những con đường lớn nhỏ về miền Tây và nhìn hai bên đường mới thấy đất nước này quả thật cũng có những điểm đáng để mình yêu. Chuyến đi của tôi may mắn vì không có mưa (dù thời tiết đang trong mùa "chợt mưa chợt nắng chẳng vì đâu"). Trời trong xanh. Hai bên đường là đồng lúa bát ngát xanh rì. Thỉnh thoảng xe chạy qua những cây cầu, từ trên xe nhìn xuống thấy sóng nước lăn tăn như là gió bấc làm tôi xao xuyến nhớ đến những ngày còn nhỏ ở dưới quê hay đi bắt cá bóng trong các con rạch như thế này. Trong vài giây phút như thế, tôi chợt nhận ra quê mình đẹp long lanh.